#1 - Cách phát triển "toàn năng" theo mô hình chữ T
Trả lời cho các câu hỏi làm làm thế nào để em có mức lương cao khi mới ra trường, lên manager sau 3-5 năm bla bla..... Đó là mô hình chữ T "toàn năng" - định hướng phát triển nghề nghiệp.
Tóm tắt.
Mô hình chữ T khuyên bạn nên phát triển theo 3 cụm bao gồm Personal skills (Kĩ năng cá nhân), Functional skills (Kĩ năng chuyên môn) và Industry specific knowledge (Kiến thức về ngành)
1. Mô hình chữ T là gì?
Bắt nguồn từ việc bất cứ vai trò nào trong doanh nghiệp đều có những yêu cầu nhất định để có thể hoàn thành một phạm vi công việc nào đó, mô hình chữ T giúp mình định hình rõ ràng về những yêu cầu đó.
Mô hình chữ T đơn giản là sự kết hợp giữa
Chiều rộng: đa phần là những kỹ năng cá nhân (personal/interpersonal skills hay dạo này mình và bạn hay nghe đến là transferable skills - những kĩ năng có tính chuyển đổi) mà bất cứ vị trí nào đều cần ở một mức độ nào đó
Chiều sâu: hầu hết là các kỹ chuyên môn (functional skills) - core skills bắt buộc cần có để hoàn thành công việc
Bên cạnh đó, tùy theo công ty và ngành bạn theo đuổi thì sẽ yêu cầu thêm những hiểu biết về ngành, mô hình hoạt động công ty, … mà mô hình chữ T gọi chung là industry specific
2. Tại sao lại là mô hình chữ T?
Theo mình mô hình chữ T rất phù hợp cho sinh viên hay tụi trẻ như mình.
Đơn giản là vì, nó giúp định hướng con đường phát triển. Mình sẽ hình dung rõ hơn cần phát triển gì và làm thế nào để theo đuổi hay thành công ở một ngành nghề nào đó.
Hoặc có khi bạn chưa sắm được cho mình định hướng nghề nghiệp rõ ràng, mô hình chữ T vẫn có thể giúp bạn “đi lên”, đây có lẽ là điểm ăn tiền nhất : )
Ví dụ.
Nếu mình là sinh viên năm nhất, năm hai - mình sẽ tập trung phát triển cụm Kỹ năng cá nhân (Personal Skills) vì dù làm gì mình cũng sẽ cần, rồi dần dần xác định tiếp những kĩ năng cơ bản cần phát triển
Nếu mình là sinh viên năm ba, năm tư, năm cuối - xác định thêm thích tìm hiểu và theo đuổi cái nghề cái nghiệp nào đó ví dụ HR (thực ra là HR thật) thì sẽ tiếp tục phát triển THÊM cụm Kỹ năng chuyên môn (Functional Skills) để còn thi thố, ứng tuyển các kiểu.
Rộng và xa hơn, khi làm corporate sau này, mình và bạn sẽ biết thêm mỗi công ty đều có một khung năng lực (nôm na là yêu cầu năng lực cho mỗi vị trí công việc) thì quy chiếu
Personal skills → General/Universal Competencies & Leadership Competencies
Functional skills → Functional Competencies
Industry specific knowledge → sẽ được lồng vào 3 bộ Competencies ở trên mà thường là Business Acumen đó
Nên nôm na sau này bạn vẫn sẽ phát triển T-shaped : )
P/s: mình thích sử dụng Competency hơn Skill vì Competency = Knowledge + Skills + Attitude (+ Other characteristics) nên nó có tính bao quát hơn
3. Cách phát triển hiệu quả theo mô hình chữ T
Với 3 cụm bao gồm:
Personal skills - Kĩ năng cá nhân
Functional skills - Kĩ năng chuyên môn
Industry specific knowledge - Kiến thức về ngành
Dành cho sinh viên và đám trẻ tụi mình, để cải thiện 3 nhóm kĩ năng này, mình đúc rút một số kinh nghiệm cá nhân và tổng hợp nhiều nguồn để có cách tiếp cận tối ưu và lần lượt ưu tiên theo thứ tự như sau:
3.1. Personal skills:
Kĩ năng cá nhân là phần quan trọng nhất (cần phát triển sớm nhất) mà mình nghĩ nên tập trung để phát triển. Dễ hiểu, đa số các kĩ năng ở cụm này đều “toàn năng” - ngành nào cũng cần ngành nào cũng áp dụng được. Vì vậy nếu bạn chưa xác định được hay đã xác định được chính xác con đường mình muốn đi thì việc đầu tiên cần check var là phải xây phần kĩ năng cá nhân này thật tốt.
Dưới đây là top 4 nhóm kĩ năng cá nhân mà dưới góc nhìn của mình là nên lưu ý phát triển để có được những công việc "tốt" (lộ trình thăng tiến nhanh, lương cao hơn trung bình, blabla):
- Self-awareness: kỹ năng “evergreen” cho mọi nhà. Đây là một kỹ năng vô cùng quan trọng với bằng chứng là các mô hình đánh giá “talent” phổ biến trong công ty MNCs vẫn có yếu tố liên quan đến kỹ năng này. Có thể bắt đầu tự nhận thức bản thân tốt hơn bằng
Nhìn nhận được giá trị cá nhân (personal values), đam mê (passion)
Biết đâu là điểm mạnh, điểm còn có thể cải thiện của bản thân (strengths, areas to improvement)
→ Một số tools bạn có thể tham khảo thêm trên các trang web để tìm hiểu: MBTI, DISC, CliftonStrengths Assessment và đặc biệt là xây dựng thói quen hỏi thăm feedback những điều trên từ mọi người xung quanh về bản thân cũng rất tốt nhé.
- Problem solving: Tuy mỗi ngành nghề đều có các kĩ thuật problem-solving khác nhau nhưng về tư duy nền tảng hầu như vẫn dựa trên những hướng tiếp cận đặc thù như hypothesis-driven, issue-driven, design thinking,....
→ Một số nguồn mình trau dồi problem solving skills:
Không đâu bằng nghiên cứu tài liệu từ các ngành cần có tư duy problem-solving cao như consulting, corporate strategy, operations research,... (Một số công ty “tiêu biểu” - BCG, McKinsey & Company, Bain & Company, PwC,…)
Bật mí một link khóa học free siêu xịn ở đây,
Tham gia và trau dồi kỹ năng qua các cuộc thi giải business case.
- Employability: Bộ kĩ năng ứng tuyển bao gồm các kĩ năng cần thiết để thể hiện toàn bộ năng lực của bản thân thông qua các vòng tuyển dụng (viết CV, trả lời câu hỏi phỏng vấn,…).
Ngoài việc trau dồi năng lực, cách thể hiện năng lực cũng rất quan trọng vì thiếu kĩ năng ứng tuyển mà nhiều bạn dù có profile khủng đã dừng chân trong các chương trình tuyển dụng.
→ Một số lưu ý của mình khi trau dồi employability skills:
Luyện tập làm nên thành công của bộ kỹ năng này : ))
Không tips viết CV hay phỏng vấn nào có thể cứu rỗi được bạn nếu không xây dựng cho bản thân năng lực thực sự vững vàng
P/s: Một số link bài viết liên quan mình sẽ update thêm (to be updated here in late June nhe)
- Communication: ở đây mình tập trung vào khả năng truyền đạt thông điệp và ý tưởng một cách rõ ràng, mạch lạc nhờ tính logic và có cấu trúc (bằng lời nói và bằng slide thuyết trình)
→ Một số cách mình trau dồi communication skills:
Luyện tập phương pháp 7C và nguyên tắc Kim tự tháp (Pyramid Principle) (chắc sẽ viết later - coming soon)
Ngoài ra Storytelling with Data cũng là một cuốn mình rất thích và cũng được recommend siêu nhiều nha trong thời đại số như nay
- Office skills: gồm các kĩ năng tin học văn phòng về Powerpoint, Excel, Word,..... không cần quá cao siêu nhưng nên nắm vững cách sử dụng các tính năng cơ bản.
→ 3 điều “mình của tương lai dặn dò” trước đi làm:
Làm quen hệ sinh thái MS Office đi nếu đi làm MNCs (chắc phải 80% công ty mình biết dùng MS Teams, Outlook, Onedrive - chân trời mới đấy ạ :)
Design và edit video là kỹ năng bỏ túi (biết một ít kỹ năng design bằng canva là tối thiểu)
Luyện tập dùng Excel kỹ hơn và nhiều hơn, đặc biệt là các hàm quen thuộc như Vlookup
Chuyện in ấn thì nhớ dành những ngày tuần đầu onboarding khám phá ngay máy in ở công ty nha :D
3.2. Functional skills:
Đây là cụm kĩ năng đi theo cả 2 hướng là chiều rộng (breadth) và chiều sâu (depth) trong mô hình chữ T. Có hai trường hợp ở đây.
Trường hợp 1: Nếu như bạn chưa xác định được mảng mà mình thích để đi theo chiều sâu, hãy cố gắng xây dựng kiến thức theo chiều rộng với độ sâu (depth) đủ dùng cho từng mảng trong đó.
Đủ dùng ở đây đó là các bạn cần nắm được các kiến thức cơ bản trong mảng đó (có thể tham chiếu các công ty MNCs, function đó được cấu trúc, vận hành như thế nào tại doanh nghiệp và thường JD của các vị trí Fresher/Junior đề cập đến mảng chuyên môn nào)
Bí quyết ở đây là tham gia ngay các webinar/training về ngành mà các công ty lớn chia sẻ ở các cuộc thi sinh viên/chương trình dành cho sinh viên uy tín của doanh nghiệp (đơn giản vì Anh/Chị sẽ sharing để tuyển dụng và “truyền nghề” nên rất thực tế để bạn có thể lấy đó làm định hướng).
Trường hợp 2: Nếu như bạn đã xác định được mảng mà mình muốn đi sâu, đừng ngại đào sâu thêm về kiến thức của mảng đó. Tuy nhiên, hãy cố gắng dành 1 phần thời gian để tìm hiểu thêm về các mảng liên quan để mở rộng phần kiến thức nền của bản thân nhe.
→ Cho phần kĩ năng chuyên môn, có nhiều nguồn để học lắm:
- Các buổi sharing/training/webinar của các cuộc thi sinh viên uy tín
- Các khóa học miễn phí trên Udemy, Coursera
- Đi chat chit coffee cùng các Anh/Chị trong ngành mình theo đuổi, nếu được mentor càng tốt ạ và cuối cùng là đi làm thực chiến :)
3.3. Industry specific knowledge:
Kiến thức về ngành là điểm chết mà những bạn trẻ như tụi mình gặp phải khi ứng tuyển vào các vị trí mới ra trường/chương trình tuyển dụng tài năng trẻ. Một phần vì việc rải CV “toàn năng” khiến bản thân thường gặp khó khăn trong việc tìm hiểu kiến thức về quá nhiều ngành như vậy cũng như không biết phải tìm hiểu thế nào là đủ.
Lời khuyên của mình thấy rất đúng khi các bạn khi tìm hiểu về các ngành (industry) đó là các bạn nên nắm vững 3 yếu tố sau:
- Các xu hướng chính trong ngành (Industry trends)
- Các người tham gia trong ngành (Industry key stakeholders)
- Các mô hình kinh doanh phổ biến trong ngành (Business models), bao gồm các kênh bán hàng, mô hình phân phối sản phẩm, tập khách hàng,....
→ Một vài nguồn thông tin về ngành miễn phí:
- Báo cáo từ các công ty nghiên cứu thị trường: Nielsen, Kantar,....
- Báo cáo từ các công ty tư vấn: Deloitte, McKinsey, BCG,....
- Các case study được viết tốt trong các ngành, đặc biệt là ở các cuộc thi lớn do các công ty trong ngành tài trợ.
Bí quyết của mình là có buổi Training/Webinar nào về phòng Sales của công ty/ngành đó thì cứ tự thân tham gia là cũng biết được kha khá thông tin luôn.
Cuối thư aka newsletter, mình chúc bạn có hành trình phát triển bản thân và sự nghiệp mãi vui theo cách của chính mình nhé!
Disclaimer for your thoughts:
1. Not an expert. I am a learner like u and sharing it. So welcome your comment and have discussion with me.
2. Not all of my content is original.
And I only cover A Little, you should go deeper to learn more.